کلیات پژوهش

 

مقدمه

 

امروزه دیگر رویکرد مدیریت پروژه به عنوان یکی از کارآمد ترین رویکردهای مدیریت برای تأمین انتظارات و خواسته های مدیران طرح ها در نزد محافل علمی و اجرایی شناخته شده است. در پس این مقبولیت گسترده تمایل به ایجاد سازمان‌های پروژه ای برای امکان بهره مندی از تجارب و آموخته های ارزنده در پروژه ها، کسب منافع اقتصادی بیشتر، کاهش ریسکهای سرمایه گذاری و ‌پاسخ‌گویی‌ بهتر سازمان به تعهدات خود در قبال مشتریان پروژه رو به فزونی گذاشته است.

وجود طرحهای متددد در بدنه سازمان‌های پروژه ای و از آن جمله سازمان‌های پیمانکاری که در امر ساخت و ساز فعالیت می‌کنند باعث شده است تا از لحاظ ساختار و نیز روش‌ها و سیستم های کاری تغییر و تحولات گوناگونی به وجود آید. این اجتماع پروژه ها باعث می شود تا برای مدیریت و رهبری پروژه شرایط خاصی برای سازمان‌ها و مدیران پروژه تحمیل شود. از این رو به منظور استفاده مطلوب از فرصت‌ها و دارایی های سازمان از یک طرف و کنترل پیشرفت پروژه های سازمان لازم است با استقرار یک سیستم مدیریت جامع و چند بعدی کلیه پروژه های سازمان با صحت و سلامت و با توجیه های مناسب اقتصادی، فنی و اجتماعی به انجام برساند.

از آنجایی که هر سازمان به دنبال سرمایه گذاری منابع خود در پروژه ها در راستای سودآوری و یا کسب مزیت رقابتی می‌باشد، به دنبال سبدی است که ممکن است از چند پروژه تا هزاران پروژه متغیر باشد. حال تمامی فعالیت‌هایی که به ورود پروژه ‌به این سبد، انتخاب آن ها و تخصیص منابع به آن ها مرتبط باشد در قالب مدیریت سبد قرار می‌گیرد. روش انجام مدیریت سبد بین سازمان‌ها متفاوت است و از ایجاد تکنیکها و فرایندهای شفاف تا بهره گیری صرف از شهود و تصمیمات یک فرد متنوع است.(کوپر،۱۹۹۸)

 

مدیریت سبد یکی از چالش برانگیز ترین موضوعات تصمیم گیری درکسب و کار مدرن است. (کوپر،۱۹۹۷) اول اینکه این تصمیم گیری مربوط به آینده است و اطلاعات مربوط به آینده با عدم قطعیت همراه است. دوم اینکه شرایط کسب و کار دینامیک است و شرایط و داده های مربوط به سبد

 

به طور مستمر تغییر می‌کند. سوم اینکه، سرمایه گذاری در سبدهایی که در آن ها هر پروژه در مرحله مختلفی از دوره عمر خود است مشکل است چراکه به سختی بتوان معیار مناسبی برای مقایسه این گزینه ها یافت. و در نهایت، منابع جهت اختصاص میان پروژه ها محدود هستند و تخصیص منابع به یک پروژه با هزینه فرصت سرمایه گذاری در پروژه های دیگر همراه است.

 

شرایط پر نوسان کسب و کار، تنوع نیازهای مشتریان صنعت ساخت و تنوع بالای پروژه ها در صنعت ساخت امر تصمیم گیری برای انتخاب سبد پروژه های پیمانکاران را مشکل ساخته است. ‌بنابرین‏ تصمیم گیرندگان این صنعت را بر آن می‌دارد تا از ابزارهای متنوعی برای کمک به فرایند تصمیم گیری خود بهره گیرند. در این تصمیم گیری آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، تعادل بازده و ریسک مورد انتظار در سبدهای پروژه است. همچنین دوره بازگشت سرمایه، تطابق با استراتژی سازمان و تخصیص سرمایه از نکات مهم دیگر هستند. مطالعات نظام مند مدیریت سبد در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی مورد مطالعه قرار گرفت و پس از آن جهت گیری مطالعات به سمت نحوه ارائه و بهره گیری از مدل‌های موجود بوده است.

 

امروزه مدل‌های متنوعی برای مدیریت پورتفولیوی ارائه شده اند. اگرچه این مدل‌ها بدون نقص نیستند ولی فرایندهای متنوعی را برای انتخاب و نظارت بر پورتفولیوی در اختیار مدیران می‌گذارند.

 

در این تحقیق سعی بر این است که بتوان با به کار گیری مدل توسعه یافته مدیریت پورتفولیوی به انتخاب سبد پروژه های پیمانکاران (مطالعه مورد شرکت پیمانکاری منتخب در تهران: شرکت طرح، پیمان کاسپین) پرداخته شود. این مدل با رویکردی سیستماتیک به انتخاب پورتفولیوی پروژه ها می پردازد. رویکرد سیستماتیک پیشنهادی در واقع منتج شده از ملاحظات علمی و کاربردی به کارگیری مباحث ادبیات موضوع ‌در مورد الگوهای انتخاب سبد پروژه و مطالعات تفصیلی در ارتباط با دستیابی به پورتفولیوی پروژه بهتر و بهینه می‌باشد.

 

۱-۱ تعریف مسأله

 

امروزه انتخاب و به روز رسانی سبد های پروژه در سازمان‌های پروژه محور ساختمانی به عنوان یکی از مباحث چالش برانگیز و مهم مطرح می شود. سازمان‌ها همواره در تلاشند سبدخود را در مسیر دستیابی به اهداف سازمان خود به گونه ای شکل دهند که بیشترین ارزش را برای سازمان ایجاد کند. به همین منظور بحث مدیریت سبد پروژه ها در مباحث کلان سازمان بخصوص در سازمان‌های پروژه محور نظیر صنعت ساختمان از جایگاه ویژه ای برخوردار می‌باشد. مدیریت سبد پروژه رویکردی برگرفته از دانش مدیریت پروژه است که هدف اصلی آن، انتخاب، طراحی و اجرای پروژه هایی است که در نهایت بتوانند دستیابی سازمان را به اهداف نهایی خود تسهیل کنند. گزینش مجموعه پروژه های مناسب، تخصیص صحیح منابع محدود سازمان، تحقق تأکیدات بیانیه استراتژیک، هماهنگی و هم افزایی در مجموعه سبد پروژه های سازمان از مبانی نظری مهم این سیستم می‌باشند.

 

از این رو در این تحقیق سعی شده ابتدا شاخصهایی که بیشترین تأثیر و اهمیت را در اولویت بندی پروژه ها و در نهایت سبد پروژه های ساختمانی از منظر پیمانکاری در ایران دارند شناسایی و در ادامه، مدل مناسب برای اولویت بندی سبدهای پروژه در شرکت ساختمانی پیمانکاری انتخاب و در شرکت پیمانکاری منتخب در تهران به کار گرفته شود.

 

۱-۲ اهمیت موضوع

 

از آنجا که اساس کار شرکت‌های پیمانکاری، پروژه محور بودن آن ها‌ است و بخش اعظم درآمدهای آن ها از پروژه هایشان می‌باشد لذا انتخاب پروژه در اینگونه سازمان‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. تکنیک های بسیار زیادی جهت انتخاب پروژه وجود دارند که هر یک از آن ها انتخاب و ارزیابی پروژه را به صورت انفرادی صورت می‌دهند. اما در دنیای رقابتی و ناپایدار امروز پیمانکار می بایست هر پروژه را با توجه به محدودیت های گوناگون سازمان و با در نظر گرفتن اهداف و اولویت‌های سازمان به گونه ای انتخاب کنند که در هر دوره زمانی بهترین ترکیب پروژه ها که بیشترین مطلوبیت را برای سازمان پیمانکاریشان دارد، انتخاب کنند. چرا که در صورت عدم انتخاب صحیح سبد پروژه هایشان، ممکن است با مسائلی چون عدم دسترسی به منابع و امکانات کافی برای ادامه پروژه ها، عقیم ماندن طرحها به دلیل سودمند نبودن یا حتی توقف پروژه ها و به پایان نرسیدن آن ها و حتی ورشکستگی شرکت و یا از دست دادن نیروی آموزش دیده یا متخصص مواجه گردند.

 

نتایج تحقیق انجام گرفته به منظور تعیین اثرات پیاده سازی مدیریت پورتفولیوی بر سازمان از دیدگاه مدیران ارشد در کشور در زیر به صورت نمودار تحلیلی آورده شده است که بسیار قابل توجه می‌باشد. در این آمارگیری اعداد ۰ تا۵ انتخاب گردیده اند.(یزدی،۱۳۸۴)

 

 

 

(شکل۱-۱-اثر مدیریت سبد پروژه ها)

 

همچنین نتایج بهینه به کارگیری از مدیریت سبد پروژه ها به صورت نمودار تحلیلی در پیوست شماره ب آمده است. (یزدی،۱۳۸۴)

 

 

فرضیه­ اول: بین به کارگیری رویکردها و تکنیک­های حسابداری مدیریت و عملکرد تولیدی رابطه معناداری وجود دارد.

 

فرضیه­ دوم: بین یادگیری سازمانی و عملکرد تولیدی شرکت رابطه معناداری وجود دارد.

 

فرضیه­ سوم: یادگیری سازمانی رابطه بین به کارگیری رویکردها و تکنیک­های حسابداری مدیریت و عملکرد تولیدی را تعدیل می­ نماید.

 

۳-۳- نوع و روش‌شناسی تحقیق

 

تحقیق‌های علمی، فرایند بررسی نظام یافته، کنترل شده و تجربی پدیده‌ه است که روابط بین آن ها از طریق فرضیه و نظریه هدایت می‌شود. جهت ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات تحقیقی و یا فرضیه‌های مطرح شده، داده ها باید جمع‌ آوری شده و مورد تحلیل و تفسیر قرار گیرند؛ ‌به این فرایند تبدیل داده ها به اطلاعات، روش تحقیق گفته می‌شود (سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۸۷). به عبارتی دیگر، تحقیق از نظر روش‌شناسی، کاربرد روش‌های علمی در حل یک مسأله یا ‌پاسخ‌گویی‌ به یک سؤال است (دلاور، ۱۳۸۷).در یک تحقیق، علاوه بر روش‌شناسی، نوع‌شناسی تحقیق نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در واقع نوع شناسی تحقیق،مسیر را برای روش‌شناسی آن مهیا می‌کند(علی احمدی و نهائی، ۱۳۸۶).به طور کلی انتخاب روش تحقیق بستگی به ماهیت موضوع، اهداف تحقیق، فرض یا فرض­های تدوین شده، ملاحظات اخلاقی و انسانی ناظر بر موضوع تحقیق و وسعت و امکانات اجرایی آن دارد. در این مرحله محقق بایستی معلوم کند که برای مسئله انتخابی او چه روش تحقیقی مناسب است (طاهری، ۱۳۷۹).

 

تحقیق حاضر از روش توصیفی پیمایشی استفاده نموده است، و روش گردآوری اطلاعات مبتنی بر تحقیقات می‌دانی است. به عبارت دیگر روش تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی است. از سوی دیگر چون تحقیق حاضر به بررسی تفاوت دیدگاه ­ها نیز اشاره دارد، از روش مقایسه­ ای نیز استفاده نموده است. یعنی بر مبنای اطلاعات جمع ­آوری شده از گروه ­های مختلف نمونه، صحت و سقم فرضیات تحقیق آزمون انجام و سپس با مقایسه دیدگاه ­ها، نتایج به کل جامعه تعمیم داده خواهد شد.

 

به طورجزئی‌تر،در این تحقیق جهت جمع ­آوری داده ­ها به منظور آزمون فرضیه ­ها با توجه به موضوع تحقیق از روش تحقیق­های پیمایشی استفاده خواهد شد. رایج ترین شیوه گردآوری داده در این روش، مصاحبه شخصی و استفاده از پرسشنامه است که در این تحقیق برای جمع ­آوری داده ­ها از پرسشنامه­ای حاوی اطلاعات عمومی شرکت و اطلاعات تخصصی استفاده خواهد شد.

 

۳-۴- مدل مفهومی و متغیرهای تحقیق

 

انجام کار این تحقیق از طریق پرسشنامه ‌می‌باشد. اطلاعات لازم از این طریق گردآوری می­ شود و مورد تجزیه و تحلیل قرار ‌می‌گیرد تا مشخص شود میزان استفاده از تکنیک­ها و ابزارهای حسابداری مدیریت ویادگیری سازمانی چقدر است و چه تاًثیری بر عملکرد شرکت خواهد داشت.

 

برای جمع ­آوری داده ­ها و آزمون فرضیه ­ها ازپرسشنامه استاندارد نفما^[۱۷۹] استفاده می­ شود. پرسشنامه نفمابهترین گزینه جهت ارزیابی شرکت­ها در این زمینه ‌می‌باشد. این پرسشنامهرسمأ به وسیله انجمن حسابداران مالزی(MIA)^[180]و انجمن حسابداران مدیریت^[۱۸۱](CIMA) در سیزدهم آوریل ۲۰۰۴ در کوالالامپور به وجود آمد. هدف پرسشنامه نفما ارزیابی میزان استفاده از رویکردها و تکنیک­های حسابداری مدیریت است و نیز جلب توجه شرکت­ها به استفاده از این تکنیک­ها و آگاه ساختن آن ها به تأثیر استفاده از این تکنیک­ها و ابزارها جهت تطابق با تغییرات سریع محیط تجاری امروزی ‌می‌باشد و بررسی این مسأله که میزان استفاده از این تکنیک­ها چه تأثیری بر ایجاد ارزش در شرکت­ها دارد.

 

این تحقیق ‌بر اساس تحقیق­های نورماعمر و همکاران^[۱۸۲](۲۰۰۴) ‌می‌باشد که با تحقیقات خود در مقاله ای با عنوان “ارزیابی ایجاد ارزش در شرکت­ها از طریق پرسشنامه نفما” به بررسی این مسأله پرداخته­اند که آیا به کارگیری تکنیک­های حسابداری مدیریت باعث ایجاد ارزش و ارزش آفرینی در شرکت­ها می­ شود یا خیر. و در مقاله­ای دیگر با عنوان “نفما، ابزاری برای ایجاد ارزش در شرکت­ها” به بررسی ابعاد مختلف این تکنیک­ها پرداخته­اند و نشان داده ­اند کهبکارگیری تکنیک­ها و ابزارهای حسابداری مدیریت باعث ایجاد ارزش در شرکت­ها شده است.

 

مدل کلی و اصلی رگرسیون طراحی شده جهت آزمون فرضیه‌ها به صورت زیر می‌باشد:

 

 

 

در رابطه با بهره گرفتن از رویکردهای و تکنیک های حسابداری مدیریت و تاثیری که بر عملکرد شرکت ها خواهند گذاشت ، تحقیقات نشان می‌دهند که به کارگیری این تکنیک ها باعث افزایش نرخ بازده دارایی ها می‌شوند (نورماعمر، ۲۰۰۸).

 

جهت آزمون فرضیه‌ها نیز از مدل های زیر استفاده می شود.

 

 

 

 

 

۳-۴-۱- متغیرهای تحقیق

 

با توجه به فرضیه ­های تحقیق، متغیر وابسته در این تحقیق عملکرد تولیدی ‌می‌باشد و متغیر مستقل در این تحقیق سطح یادگیری سازمانی و رویکردها و تکنیک­های حسابداری مدیریتاست. متغیرهای کنترل این تحقیق اندازه شرکت (لگاریتم طبیعی دارایی­ ها) و نسبت بدهی است.

 

۳-۵- جامعه و نمونه آماری

 

۳-۵-۱- جامعه آماری

 

جامعه آماری در حقیقت همه عناصری است که یک تحقیق معین در آن مصداق پیدا می­ کند و مایلیم درباره آن استنباط کنیم. حدود هر جامعه تحقیقی بر پایه تعریف آن مشخص می­ شود و تعریف جامعه از تلفیق ویژگی­های مشترکی که عناصر آن جامعه دارا است و از لحاظ موضوع تحقیق نیز مهم تلقی می­ شود، بیان می­گردد و به عبارت دیگر جامعه مجموعه­ اعضای حقیقی یا فرضی است که نتایج تحقیق به آن انتقال داده می­ شود (دلاور، ۱۳۸۴).جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اورق بهادار می­­باشد.

 

۳-۵-۲- نمونه آماری

 

در صدر برنامه­ ریزی هر مطالعه یا تحقیقی این سؤال مطرح است که اندازه نمونه چقدر باشد. انتخاب نمونه بزرگتر از حد نیاز برای حصول نتایج مورد نظر، سبب اتلاف منابع می­ شود. در حالی­که نمونه ­های خیلی کوچک اغلب ‌تحقیق‌گر را به نتایجی سوق می­ دهند که فاقد استفاده عملی است. از این رو، تعیین اندازه نمونه به نوع نیاز بستگی دارد (آذر، ۱۳۸۴).

 

هدف همه نمونه­برداری­ها در تحقیق علمی تهیه گزاره ­های دقیق و با معنا درباره یک گروه بر اساس مطالعه زیر مجموعه ­ای از آن گروه است. این گروه ممکن است مجموعه ­ای از افراد یا اشیا باشد. دسترسی به ویژگی­های گروه کلی مورد مطالعه در صورتی امکان پذیر است که حالات گوناگون یا موارد مختلف مورد مطالعه را بارها مورد آزمایش قرار داده باشیم (طاهری، ۱۳۷۹).

 

نمونه­‌ آماری انتخاب شده در این تحقیق، شرکت­های پذیرفته ‌شده‌ در بورس اوراق بهادار تهران است که دارای ویژگی­های زیر ­باشند:‌

 

۱٫ شرکت­هایی که دوره مالی آن­ها ۳۰ اسفند باشد و هیچ­گونه تغییر دوره مالی نداشته باشند.

 

۲٫ شرکت­های تولیدی که فعالیت آن­ها سرمایه ­گذاری وتأمین مالی نباشد وصرفا تولیدی باشد.

 

۳٫ شرکت­های تولیدی که سهام آن­ها در سال حداقل یک­بار در بورس معامله شده باشد و تا پایان دوره جزء شرکت­های باقی­مانده تولیدی در بورس باشند.

 

۴٫ شرکت­های تولیدی که دارای سیستم های اطلاعات مدیریت وبخش های مدیریتی مستقل داشته باشد که اطلاعات مورد نیاز آن­ها در دسترس باشد.

 

با توجه به محدودیت­های ذکر شده تعداد ۱۶۰ شرکت به عنوان نمونه انتخاب گردید.

 

۳) استخدام رابطه حقوقی ناشی از قانون است: به موجب این نظریه، استخدام نه عقد است و نه ایقاع، بلکه رابطه‌ای است مبتنی بر قانون؛ یعنی این قانون است که رابطه‌ مستخدم را از جهات مختلف با سازمان استخدام‌کننده تنظیم می‌کند.

 

این نظریه که می‌توان آن را در حقوق ایران پذیرفت، دارای نتایج ذیل است:

 

– وضع مستخدم توسط قواعد عمومی تعیین می‌شود.

 

– وضع استخدامی مستخدمینی که در گروه‌های استخدامی مشابه قرار دارند، یکسان می‌باشد؛ حال آنکه اگر نظریه قراردادی بودن استخدام پذیرفته می‌شد، ممکن بود شرایط و وضع استخدامی متفاوتی ایجاد شود.

 

– تبانی و توافق طرفین به منظور عدم اجرای قوانین و مقررات استخدامی باطل و بلااثر است.

 

– وضعیت و شرایط قانونی مستخدم قابل تغییر است؛ یعنی ممکن است پس از استخدام شرایط قانونی حاکم بر رابطه استخدامی به موجب قانون و به سود یا زیان مستخدم تغییر یابد و مستخدم و سازمان نمی‌توانند به قانون حاکم در زمان استخدام استناد کنند.

 

– مستخدم حق دارد از تصمیمات خلاف قانون که موجب تضییع حقوق استخدامی وی می‌باشد، نزد مراجع صالح شکایت کند.ضمناً باید توجه داشت پذیرش این نظریه نه تنها موجب رعایت اصل عدالت و عدم تبعیض در برخورداری از شرایط استخدامی می‌شود، بلکه موجب تسهیل در انجام امور کارگزینی می‌گردد، زیرا تمامی مستخدمین تابع شرایط قانونی یکسان می‌باشند.

 

مبحث دوم: زمینه فهم استخدام

 

پیش ‌از ورود به بحث استخدام، فهم زمینه‌های مفهوم استخدام، ضروری می‌کند. مهم‌ترین زمینه‌ای که فهم استخدام را در قالب حقوق عمومی آسان می‌کند، فهمِ دولتِ مدرن است. (امیرارجمند، ۱۳۸۸)«دولت مدرن» در روندی تاریخی و بواسطه تحولِ مفهوم دولت، از امپراتوری، دولت شهر‌ها، دولت فئودالی و دولتِ مطلقه ایجاد شد.(رحمت‌الهی، ۱۳۸۸، ص ۵۹) دولت مدرن، یکی از دستاورد‌های مدرنیته است که بر پایه سه اصل فرد‌گرایی، خرد‌‌باوریو دنیا‌گراییاستوار گردید ایجادِ یک منطقه واحد، تحکیم وحدت و هویت ملی، یکسان‌سازی استاندار‌ها و قوانین از یک سو و حذف تجارت آزاد بین مناطقِ مختلفِ کشور و ایجاد یک بازار ملی فراگیر از سوی دیگر به نحو چشمگیری موجب افزایش قدرتِ نهادِ دولت، تقویت توانایی آن در کنترل زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم و تعمیق نفوذِ دولت در جامعه گردید.

برای دولت مدرن، تعاریف متعددی ارائه شده است که غالب آن‌ ها بر پایه نظریه دولت ماکس وبراست. از دیدگاه وبر نهادِ دولت،⁽لاگلین، ۱۳۸۸، ص۷۳) بالاترین مرجع قانون و قدرت می‌باشد که در یک منطقه جغرافیاییِ تعیین شده و بر مردمی که در قلمرو آن زندگی می‌کنند، حاکم است. این نهاد، دارای یک مجموعه قوانینِ اداری و حقوقی بوده که بر تمامی اموری که در قلمرو حقوقی آن قرار دارند ناظر است و تمام شهروندان موظف به رعایت آن می‌باشند(قاضی شریعت پناهی، ۱۳۸۷، ص۳۳)

 

به لحاظ حقوقی، حاکمیت، گوهر دولت مدرن را تشکیل می‌دهد. به گمان هابز، دولت یک شخص بوده که در نتیجه میثاقِ مردم برای اعطای صلاحیت به وجود می‌آید. حاکم، نماینده شخصِ دولت است. در نتیجه حاکمیت عنوانی است که برای بیان کیفیت رابطه سیاسی به کار می‌رود و میان دولت و مردم، یا میان حاکم و اتباع، شکل گرفته است (بُعد ربطی حاکمیت).^{(لاگلین، ۱۳۸۸،ص۱۹۴)}امروزه دولت مدرن با سرعتی حیرت‌آور، فربه‌تر می‌گردد. به عبارت دیگر، طیفِ فعالیت‌های حکومت، افزایش چشمگیری یافته است. حکومت مدرن به منظور افزایش مالیات‌ها، کسب داده های آماری درباره جامعه، ایجاد پلیس و نیروی امنیتی، تشکیل نهاد‌های توسعه، بهداشت، آموزش و رفاه، برعهده گرفتنِ مسئولیتِ تنظیم و کسب پول و تجارت و اقتصاد، ناگزیر از بسط دستگاه عریض و طویلِ پیچیده اداری بوده است.بر اساس تعاریف موجود، ده ویژگی برای دولت مدرن شمرده شده که عبارتند از:

 

۱- جدایی نهاد دولت از دین و جدایی حوزه سیاست از اخلاق، ۲- سرزمین، ۳- حاکمیت، ۴- کنترل انحصاری ابزار خشونت، ۵- دیوان‌سالاری، ۶- مشروطیت، ۷- حاکمیت قانون و غیر شخصی بودن قدرت، ۸- مشروعیت، ۹- ایجاد مفهوم شهروندی و ۱۰- وابستگی متقابل نهادی(رحمت الهی، ۱۳۸۸، ص۶۰)^،

 

1. برای ورود به بحث استخدام، دو مفهوم نقش کلیدی را ایفا می‌نمایند. از سویی مفهوم نظم را می‌توان مبنایی برای فهمِ ضرورتِاستخدام به شمار آورد. از سوی دیگر این نظم، با بهره گرفتن از دیوان‌سالاری حاصل می‌آید. دیوان‌سالاری از مفاهیمی است که با طرح دولت مدرن، معنادار شده است.

گفتار اول: نظم

 

معنی لغوی نظم، نسبتا صریح و روشن می‌کند. نظم در لغت به معنی آرایش، ترتیب و توالی است اما معنی مفهومی نظم در حوزه های مختلف، متفاوت و نسبتا مبهم می‌باشد. ابهامِ مذکور، دارای ریشه عینی و ذهنی است و باید در دو سطح انتزاعی و انضمامی، ابهام موجود را واشکافی نمود. در سطح انضمامی، ادعای نسبی بودن، ایجاد مشکل می‌کند و در سطح انتزاعی، تحلیلِ نظمِ اجتماعی از منظر ایدئولوژیک سبب می‌شود از منظر معرفت‌شناختی و وجود‌شناختی، دچار ابهام شویم.^{(چلبی، ۱۳۸۹، ص۳۱)}‌بنابرین‏ در تعریف نظم، نسبیت و سیطره نگاه ایدئولوژیک، دو عامل ایجاد ابهام‌اند. مسائل ماهوی نظم در دو سطحِ خرد و کلان به عنوان موضوعات و مسائل اصلی در جامعه شناسی نظم، مطرح می‌گردد.

رهیافت‌های مختلفی پیرامون نظم ارائه گردیده که در این میان، دو رویکردِ مخالف، سرسختانه در تقابل هم ایستاده‌اند؛ نظریه جامعه‌شناختیِ «وبر» و «دورکیم». از نظر دورکیم نظم جمعی، نوعی تعهدِ درونیِ مشترک است. طبق این دیدگاه نظم اجتماعی، نظمی هنجاری و فوق فردی می‌باشد. در واقع، این هنجار‌ها هستند که افراد را به عنوان مجموعه‌ای مُشبّک و به صورت بین ذهنی به هم مرتبط می‌سازند. به همین دلیل دورکیم در تحلیلِ نهایی خود، پایه هر نظم اجتماعی را عاطفی معرفی می‌کند. اما وبر، به گونه‌ای دیگر، نظم را تحلیل می‌کند.

 

از نظر وبر، محتوای انضباط، چیزی نیست جز عقلانی کردنِ مداوم، آموزش روشمند و اجرای دقیق فرمان‌های دریافت‌شده. در این فرایند، همه انتقاد‌های شخصی، یکسره منتفی و بازیگران آن بی‌چون و چرا و بدون تردید، دستور را انجام می‌دهند. مسئله مهم در انضباط این است که اطاعتِ جماعتی چند گانه، دارای وحدتی عُقلایی باشد.^(وبر، ۱۳۸۹، ص۲۲۸) به طور کلی انضباط، مثل عقلایی‌ترین پیامد خود -‌دیوان‌سالاری- غیر شخصی است. از نظر وبر، سلطه‌ی هر چه گسترده‌ترِ انضباط، به نحوی اجتناب ناپذیر با عقلانی شدن تامین نیاز‌های اقتصادی و سیاسی همراه است. این پدیده عام، اهمیت فرّه و طرز سلوکِ شخصی را محدود می‌کند.

 

1. 1. نقص حافظه: این نقص که با بسط ضعیف و چندپارگی حافظه مشخص می‌شود، می‌تواند یادآوری ارادی ضعیف، حس وقوع رویداد آسیب‌زا در زمان حال و راه‌اندازی خودکار خاطرات ناخواسته را تبیین کند.

   

 

1. 1. ارزیابی منفی: در این ارزیابی‌ها احتمال وقوع مجدد رویدادهای آسیب‌زا بیش‌ازاندازه تخمین زده‌شده و شایستگی‌های خود دست‌کم گرفته می‌شود. این ارزیابی‌ها که شامل تفسیرهای خاصی از رویداد آسیب‌زا و پیامدهای آن، جهان و ارزیابی از علائم اختلال استرس پس از سانحه هستند، هیجان‌های نیرومندی مانند اضطراب، خشم، شرم یا احساس گناه و درگیر شدن در راهبردهای مقابله‌ای غیر انطباقی را برمی‌انگیزند.

 

1. 1. راهبردهای مقابله‌ای غیر انطباقی: این راهبردها که در جهت اجتناب از منابع تهدید و کاستن از ناراحتی در کوتاه‌مدت مورداستفاده قرار می‌گیرند، در بلندمدت احساس خطر فراگیر را تداوم می‌بخشند. این راهبردهای مقابله‌ای ناکارآمد که شامل اجتناب از محرک‌های مرتبط با رویداد آسیب‌زا نیز هستند، افکار ناخواسته‌ی مربوط به رویداد آسیب‌زا را سرکوب کرده و مانع از اصلاح ارزیابی‌های منفی می‌شوند (اهلرز و کلارک، ۲۰۰۰).

 

1. 1. مطابق با نظریه شناختی اهلرز و کلارک (۲۰۰۰) چون خاطره مربوط به رویداد آسیب‌زا در افراد دچار اختلال استرس پس از سانحه به شکلی ضعیف بسط یافته است، به‌آسانی راه‌اندازی شده و منجر به بروز علائم تجربه‌ مجدد می‌شود. به‌علاوه، این نظریه بر نقش تداعی‌های شرطی شده نیز تأکید می‌کند؛ در واقع خاطرات مربوط به رویداد آسیب‌زا در اختلال استرس پس از سانحه، مملو از جزییات حسی بوده که با ارتباطات محرک- محرک و محرک- پاسخ قوی و آمادگی ادراکی نیرومند برای محرک‌های مرتبط با رویداد آسیب‌زا (کاهش آستانه ادراکی) مشخص می‌شوند و همین امر، احتمال راه‌اندازی خاطرات مربوط به رویداد آسیب‌زا و پاسخ‌های هیجانی را به وسیله محرک‌های مرتبط بیشتر می‌کند. تمامی این ویژگی‌ها می‌توانند یادآوری ارادی ضعیف، حس وقوع رویداد آسیب‌زا در زمان حال (که با یادآوری ناخواسته رویداد آسیب‌زا همراه می‌شود) و راه‌اندازی آسان خاطرات ناخواسته به وسیله سرنخ‌های ظاهراًً مشابه را تبیین کنند (اهلرز و کلارک، ۲۰۰۰).

 

۲-۳- زیربنای عصبی اختلال استرس پس از سانحه

 

وقتی فرد با یک محرک تهدید‌کننده زندگی (مثل تجربه جنگ نظامی) مواجه می‌شود، بدن حالت‌های مختلف از برانگیختگی فیزیولوژیکی شامل افزایش انتقال‌دهنده‌های عصبی در ارتباط با تهدید، افزایش آزادسازی نورو‌پپتیدها مثل عامل ‌آزاد کننده، کورتیکوتروپین، نوراپی نفرین، سروتونین، دوپامین، بنزودیازپین‌های درون‌زاد و اپیودهای درون‌زاد را از خود نشان می‌دهد (برمنر و همکاران، ۱۹۹۹). این واکنش‌ها به عنوان یک پاسخ انطباقی سریع توسط مکانیسم‌های تسهیل‌گر راه‌اندازی می‌شوند که باعث بقا در فرد می‌شود و ارزش تکاملی دارد (برای مثال پاسخ جنگ‌وگریز). بااین‌وجود اگر این پاسخ‌های انطباقی بعد از برطرف شدن محرک‌ها همیشگی شوند، مخرب خواهند بود و نقش اساسی در شکل‌گیری آسیب‌شناسی روانی و سوق دادن فرد به اختلال استرس پس از سانحه ایفا می‌کنند (همان، ۱۹۹۹).

 

باید توجه داشت، حتی اگر تهدید دائمی نشود و محرک‌های آسیب‌زا مکرر تکرار نشوند، بااین‌وجود ممکن است پردازش شناختی شکل‌گرفته تحت تأثیر شرایط اولیه باعث دائمی شدن پاسخ‌های عصبی زیستی شوند. به طور خاص وجود اضطراب شدید از طریق تأثیرگذاری بر فکر و پردازش شناختی باعث ارزیابی منفی‌تر نشانه های محیطی می‌شود؛ که نتیجه ابن امر بیش برانگیختگی پاسخ‌های عصبی زیستی و روان‌شناختی به نشانه هایی می‌شود که نوعاً بی‌ضرر هستند (کیان و بارلو، ۲۰۰۲).

 

‌بنابرین‏ از طریق قرار گرفتن پی‌درپی محرک‌های تهدیدکننده زندگی، یا ارزیابی بیش‌ازاندازه از نشانه ها و محرک‌های خنثی به عنوان تهدید، سیستم عصبی مرکزی به طور باورنکردنی بیش‌ازحد پاسخ خواهد داد و بدین ترتیب با افزایش نابهنجاری و بی‌نظمی عصبی (برای مثال حساس شدن به استرس) همراه خواهد بود (سیوتویک و همکاران، ۲۰۰۷). در حقیقت این نوع حساس شدن می‌تواند به بیش‌انگیختگی در پاسخ به نشانه های ترس‌آور و محرک‌های استرس‌زا منجر شود و باگذشت زمان سیر تجمعی پاسخ‌های زیستی می‌تواند آسیب‌شناسی، شامل بازداری واکنش‌های ایمنی-عصبی و احتمالاً آسیب به سیستم عصبی را شامل شود (کندی و موری، ۲۰۱۰).

 

بد تنظیمی‌های مزمن سیستم نورآدرنرژیک؛ محور HPA و سیستم سرونرژیک به طور خاص باعث خدشه‌دار شدن عملکردهای قشر پیش پیشانی و هیپوکامپ می‌شود و بازداری قشر پیش پیشانی میانی بر روی آمیگدال را شامل می‌شود (سیوتویک و همکاران، ۲۰۰۷) و به‌این‌ترتیب عملکردهای عصب روان‌شناختی در پاسخ به شکل‌گیری اختلال استرس پس از سانحه تحت شرایط مذکور دچار اختلال می‌شود. در این رابطه پژوهش‌های تصویربرداری مغزی شواهدی از عملکردهای ساختاری مغز را فراهم ‌کرده‌است که در حقیقت از نابهنجاری‌هایی در اختلال استرس پس از سانحه خبر می‌دهد. مطالعات تصویربرداری مغزی از کاهش حجم فعالیت هیپوکامپ در مقایسه با گرده کنترل (کارل و همکاران، ۲۰۰۶)، کاهش حجم فعالیت آمیگدال و قشر کمربندی پیشین (دبلیس و همکاران، ۲۰۰۲)، نابهنجا‌ی در ساختار‌های پیش پیشانی میانی (کاسای و همکاران، ۲۰۰۸) و کاهش ضخامت در اکثر نواحی کرتکس خاکستری (گیوز و همکاران، ۲۰۰۸) خبر می‌دهند.

 

درنهایت پژوهش‌ها بر روی دوقلوها، پیشنهاد می‌کنند که کاهش فعالیت هیپوکامپ ممکن است که آسیب‌پذیری زیستی در مقایسه با پیامدهای اختلال استرس پس از سانحه را منعکس کند (برای مثال گیلبرتسون و همکاران، ۲۰۰۲).

جذب منابع مالی علاوه بر اینکه مهمترین رسالت مؤسسات مالی و بانک ها می‌باشد، تأثیر مهمی در تنظیم صحیح گردش پول و استقرار یک نظام پولی و اعتباری صحیح و متناسب با برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت کشور دارد.

 

در جهان امروز جذب منابع مالی آنقدر برای بانک‌ ها مهم و حیاتی می‌باشد که رقابت بسیار شدیدی در این زمینه بین آن ها ایجاد نموده است. یکی از شواهد عمده ارائه خدمات نوین، جلب اطمینان و توجه و تشویق بیشتر مردم برای سپرده گذاری در بانک ‌ها می‌باشد. در این راستا و طی چند دهه اخیر زمینه‌های جدیدی جهت جذب بیشتر منابع بانکی و ارائه خدمات بهتر و سریع‌تر به مشتریان به وجود آمده است.

 

لازم به ذکر است که موضوع این پژوهش از جمله اولویت های پژوهشی بانک تجارت می‌باشد.

 

۱-۴- سوال های تحقیق:

 

۱-۴-۱- سوال های اصلی :

 

۱- آیا عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است؟

 

۲- رتبه بندی میزان تاثیر عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان چگونه است؟

 

۱-۴-۲- سوال های فرعی :

 

۱- آیا دانش کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است؟

 

۲- آیا توانایی عقلانی کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است؟

 

۳- آیا سبک فکری کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است؟

 

۴- آیا انگیزه کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است؟

 

۵- آیا عوامل شخصیتی کارکنان برجذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است؟

 

۶- آیا عوامل محیطی بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است؟

 

۷- آیا از لحاظ میزان تاثیر عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تفاوت معنی داری وجود دارد؟

 

۱-۵- اهداف تحقیق:

 

۱- شناخت عوامل مؤثر ‌بر خلاقیت کارکنان که بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان مؤثر می‌باشد.

 

۲- رتبه بندی و تعیین درجه اولویت تاثیر عوامل مؤثر ‌بر خلاقیت کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان.

 

۱-۶- فرضیه های تحقیق:

 

۱-۶-۱- فرضیه اصلی تحقیق:

 

عوامل مؤثر ‌بر خلاقیت کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است.

 

۱-۶-۲- فرضیه های فرعی تحقیق:

 

۱- دانش کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است.

 

۲- توانایی عقلانی کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است.

 

۳- سبک فکری کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است.

 

۴- انگیزه کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است.

 

۵- عوامل شخصیتی کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است.

 

۶- عوامل محیطی بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تاثیر گذار است.

 

۷- در میزان تاثیر عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان بر جذب منابع مالی در شعب بانک تجارت شهرستان کاشان تفاوت معنی داری وجود دارد.

 

۱-۷ متغیر های تحقیق:

 

متغیرمستقل این پژوهش عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان و متغیر وابسته آن جذب منابع مالی می- باشد.

 

۱-۸ مدل مفهومی تحقیق:

 

چارچوب نظری پایه ‏ای است که تمام تحقیق بر روی آن بنا می‏ شود. در چارچوب نظری، متغیرهای مهم و مؤثری که در ارتباط با مسئله تحقیق دخیل­اند شناسایی و ارتباط بین آن ها به صورت منطقی توصیف می‏ شود، طوری که به عنوان راهنمایی برای تبیین و تشریح مسئله تحقیق عمل کند.

 

در این بخش، محقق از میان دیدگاه ها و نظریه های مطرح شده، یک یا چند نظریه را انتخاب و بر اساس آن ها مسئله تحقیق خود را تبیین می ‏کند و روابط بین عوامل و متغیرهایی را که در ایجاد مسئله تحقیق نقش دارند، شناسایی و در قالب مدل تحلیلی ارائه می‏ دهد.

 

برای شناسایی و رتبه بندی میزان تاثیر عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان بر جذب منابع مالی مدل‌ ها، الگوها و روش های متعدد و متنوعی وجود دارد. هر پژوهشگر بنا به ضرورت های پژوهش و یا حتی سلیقه شخصی، یکی از آن ها را برمی‌گزیند.

 

در این تحقیق برای شناسایی و رتبه بندی میزان تاثیر عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان بر جذب منابع مالی از مدل روبرت جی استرنبرگ و لیندا ای اوهارا^[۲] استفاده کرده‌ایم. ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که فرضیه های پژوهش نیز بر اساس این مدل طراحی شده است.

 

طبق این الگو عوامل مؤثر بر خلاقیت شامل دانش، توانایی عقلانی، سبک فکری، انگیزه، شخصیت و محیط می‌باشند. این مدل به صورت زیر می‌باشد :

 

متغیر مستقل

 

متغیر وابسته

 

­­­­­

 

متغیر تعدیل گر

 

 

 

مدل مفهومی تحقیق (شکل۱-۸)

 

روبرت جی استرنبرگ و لیندا ای اوهارا در بررسی‌های خود شش عامل را در خلاقیت افراد مؤثر دانسته اند: (مشبکی و وفایی،۱۳۸۲)

 

دانش: داشتن دانش پایه‌ای در زمینه‌ای محدود و کسب تجربه و تخصص در سالیان متمادی.
توانایی عقلانی: توانایی ارائه ایده خلاق از طریق تعریف مجدد و برقراری ارتباطات جدید در مسایل.
سبک فکری: افراد خلاق عموما در مقابل روش ارائه شده از طرف سازمان و مدیریت ارشد، سبک فکری ابداعی را بر می‌گزینند.‌
انگیزش: افراد خلاق عموما برای به فعل درآوردن ایده های خود برانگیخته می‌شوند.
شخصیت: افراد خلاق عموما دارای ویژگی‌های شخصیتی مانند مصر بودن، مقاوم بودن در مقابل فشارهای بیرونی و داخلی و نیز مقاوم بودن در مقابل وسوسه همرنگ جماعت شدن هستند.
محیط: افراد خلاق عموما در داخل محیط‌های حمایتی بیشتر امکان ظهور می‌یابند.

 

این محققان مشخص کردند که عمده‌ترین دلیل عدم کارایی برنامه های آموزش خلاقیت تأکید صرف این برنامه ها بر تفکر خلاق به عنوان یکی از شش منبع مؤثر در خلاقیت است.جایی که سایر عوامل نیز تاثیر بسزایی در موفقیت و شکست برنامه های آموزش خلاقیت ایفا می‌کنند(استرنبرگ و اوهارا^[۳] ،۱۹۹۷).

 

۱-۹ قلمرو تحقیق:

 

۱-۹-۱- قلمرو موضوعی تحقیق:

 

در قلمرو موضوعی این تحقیق عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان شامل موضوعاتی نظیر خلاقیت و نوآوری، عوامل مؤثر بر خلاقیت، اهمیت و ضرورت خلاقیت، مدل‌های فرایند خلاقیت، مفهوم و جایگاه خلاقیت و نوآوری می‌باشد و در زمینه جذب منابع مالی به تاثیر نوآوری بر موفقیت بانک‌ها، عوامل مؤثر در جذب منابع مالی بانک‌ها، انواع مهارت‌های لازم برای جذب منابع مالی در بانک‌ها، جذب منابع پولی در بانکداری نوین، عوامل درون سازمانی مؤثر بر جذب منابع می‌پردازد.

 

۱-۹-۲- قلمرو زمانی تحقیق: