دانشکده ادبیات و علوم انسانی
پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته‌
تاریخ - ایران اسلامی
چگونگی و چرایی ایجاد،بازسازی و تعمیر بارگاه‌های شیعه در ایران و عراق در دوره آل بویه
به کوشش
مسعود زارع
استاد راهنما
دکتر حسین پور احمدی
خرداد ۱۳۹۴

به نام خدا
اظهار نامه
اینجانب مسعود زارع دانشجوی رشته تاریخ گرایش ایران دوره اسلامی دانشکده ادبیات و علوم انسانی اظهار می کنم که این پایان نامه حاصل پژوهش خودم بوده و در جاهایی که از منابع دیگر استفاده کرده ام ، نشانی دقیق و مشخصات کامل آن را نوشته ام. همچنین اظهار می کنم که تحقیق و موضوع پایان نامه ام تکراری نیست و تعهد می‏نمایم که بدون مجوز دانشگاه دستاوردهای آن رامنتشر ننموده و یا در اختیار غیر قرار ندهم. کلیه حقوق این اثر مطابق با آیین نامه مالکیت فکری ومعنوی متعلق به دانشگاه شیراز است.
نام و نام خانوادگی: مسعود زارع
تاریخ و امضا: ۲۶/۳/۱۳۹۴
پیشکش به پدرومادرم،
به پاس زحمات وتلاش های بی دریغشان،
وباتشکرازهمسرمهربانم
ودختران عزیزم نگار و ندا
سپاسگزاری
منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربتست و بشکر اندرش مزید نعمت. هر نفسی که فرو میرود ممد حیاتست و چون برمیاید مفرح ذات. پس در هر نفسی دو نعمت موجودست و بر هر نعمتی شکری واجب.
از دست و زبان که برآید
کز عهده شکرش برآید
اکنون که به یاری خداوند متعال این رساله به پایان رسیده است بر خود لازم می­دانم تا از همه عزیزانی که در این امر به نحوی با من همکاری کرده ­اند تشکر و قدردانی نمایم.در ابتدا از جناب آقای دکتر حسین پوراحمدی استاد راهنما ، به خاطر کمک­های بی دریغشان قدردانی می نمایم.
همچنین از استاد مشاورجناب آقای دکتر خاکرند واستاد داور جناب آقای دکتر رنجبر و همه اساتید بزرگوار گروه تاریخ که از خرمن دانش ایشان خوشه چیدم کمال تشکر و قدردانی رادارم.وتوفیق وسلامتی آنان را از خداوند متعال خواستارم . از خانواده عزیزم به خاطر همه حمایت­ها و فداکاری­هایشان صمیمانه سپاسگزاری می کنم. در پایان از پرسنل زحمت کش کتابخانه میرزای شیرازی به خصوص آقایان، کارآمد و ثقفی به دلیل همکاری های صمیمانه شان کمال تشکر را دارم.
چکیده
چگونگی وچرایی ایجاد، بازسازی وتعمیر بارگاههای شیعه
درایران وعراق در دوره آل بویه
به کوشش:
مسعود زارع
تاسیس و قدرت گیری حکومت شیعی– ایرانی آل بویه را می توان ، به طور مستقیم از نتایج نهضت علویان دانست . دوره ی حکومت آل بویه (۳۲۱-۴۴۸ق) یکی از دوره های متمایز و برجسته در تاریخ ایران می باشد.
یکی از ویژگی های برجسته آل بویه توجه به شیعیان و احیای شعائر شیعه بود.به طوری که شیعیان برخلاف دوره های قبل اجازه تظاهر علنی به عقایدشان بدون نیاز به تقیه رایافتند.هرچند دراین دوران تشیع امامی، مذهب رسمی حکومتی نگردیداما شیعیان اجازه یافتند، به انجام مراسم مذهبی وابرازعقاید خویش بپردازنند،ومراسم خود چون عزاداری امام حسین(ع)درروزعاشورا، برگزاری جشن غدیرخم وشهادت دادن به ولایت امام علی(ع)در اذان و زیارت قبورائمه(ع)وبازسازی وتوسعه حرم ایشان را به طورآشکارانجام دهند.ودر سایه این امنیت شهرهای شیعه نشین درعراق وایران و حرم ائمه(ع) رونق و توسعه چشمگیری یافت.
حاکمان آل بویه ارادت و محبت شدیدخود به ائمه را ازطریق ایجاد، بازسازی و توسعه وتعمیر گنبد وبارگاه آنان نشان می دادندوموقوفات ونذرهایی را به آرامگاههای،ائمه(ع)اختصاص می دادند،وهمچنین مدفن خود را در کنار آرامگاههای ائمه(ع) اطهارقراردادند .
باتوجه به ماهیت موضوع، روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی– تحلیلی خواهدبود. یعنی ابتدا موضوع مورد بحث را توصیف وتشریح وسرانجام چرایی وچگونگی ایجاد بارگاههارا بررسی کرده ام.
سپس مطالب واطلاعات به روش کتابخانه ای واسنادی جمع آوری شد. و پس ازبررسی ومقایسه اطلاعات جمع آوری شده، وحذف مواردغیرضروری، براساس فصل ها به نگارش درآمد.
درباره ی مدفن وبنای بارگاههای امامزادگان در ایران وعراق گزارش هایی در دست است، که حکایت از این دارد که از همان سال های اولیه شهادت ائمه ، بناهایی ساده برمزار آنها ساخته شد، وبه مرور زمان بناهایی رفیع و عمارت باشکوه برمرقد آنها بنا شده است . قدرت گیری آل بویه راباید نقطه عطفی در توجه به توسعه وتعمیر مشاهد متبرکه ائمه درایران وعراق دانست. بررسی چگونگی وچرائی بازسازی وایجاد وتعمیر مشاهد متبرکه درایران وعراق حاکی ازآن است؛که حاکمان آل بویه به دلیل اعتقاد به تشیع و وجود و نفوذ شیعیان در عراق برای کسب مشروعیت در نظر شیعیان که در سپاه آنان و جامعه عراق وایران نفوذ زیادداشتند، به توسعه اماکن شیعه توجه خاصی داشتندکه این توجه سبب رونق و گسترش آرامگاهها در این دوره شد.

کلید واژه: آل بویه، علویان طبرستان، امامزادگان، شاهچراغ، کربلا، نجف، سامراء، کاظمین
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات
۱-۱ مقدمه ۲
۱-۲ بررسی ونقد منابع ومآخذ تحقیق ۸
فصل دوم: تاریخ سیاسی تشیع از آغاز تا شکل گیری حکومت آل بویه
۲-۱ تاریخ سیاسی تشیع از آغاز تا قیام های علویان: ۱۵
۲- ۲ قیام های علویان در دوره خلافت امویان ۱۹
۲ – ۳ قیام زید بن علی ۲۰
۲- ۴ قیام یحیی بن زید ۲۱
۲- ۵ قیام های علویان در دوره ی خلافت عباسیان ۲۲
۲ – ۶ زمینه های شکل گیری حکومت علویان طبرستان(۲۵۰-۳۱۶ق) ۲۵
۲- ۷ حکمرانی محمد بن زید علوی (۲۷۰-۲۸۷ ق) ۲۷
۲ – ۸ حسن بن علی الاطروش حسینی ناصرالحق(۳۰۱-۳۰۴ق) ۲۸
فصل سوم: تاریخ سیاسی مذهبی حکومت آل بویه