۳ـ تهدید زیاد بن ابیه ۱۳۲
۴ـ تهدید اهل بصره ۱۳۲
۵ـ تهدید ابو موسی اشعری ۱۳۳
۶ـ تهدید یکی دیگر از کارگزاران ۱۳۴
۳ـ۳ـ۱۲ـ عزل از مسؤلیت ۱۳۴
جمع بندی ۱۳۵
نتیجه گیری ۱۳۶
پیشنهادات ۱۳۸
فهرست منابع ۱۳۹
فصل اول :
مفاهیم وکلیات
مقدمه
امروزه بحث شیوه های برخورد با هنجارها و خصوصا ناهنجاریهای اجتماعی ، از مباحث مطرح و البته مورد نیاز جامعه فعلی ما می باشد . همان گونه که در سطح اجتماع ملاحظه می گردد، جامعه در مسیر تغییر ارزش ها و حرکت به سوی ناهنجاریها در حال حرکت است . در این میان هر صاحب نظری به تناسب ایدئولوژی خود و از منظر خویش، به نظریه پردازی و ارائه راهکاری مناسب در برابر نابهنجاریها می پردازد .
به عنوان نمونه از ناهنجاریهای فعلی، می توان به معضل بی حجابی و اباهه گری و … اشاره کرد .عده ای تنها راه علاج بی حجابی را برخورد جدی و قانون مند، که از شئونات حکومت اسلامی است، می دانند. عده ای دیگر آن را حق الله مانند نماز می دانند، که هیچ گونه حد و تعزیری ندارد، بلکه از مسائل تربیتی می باشد و تنها با فرهنگ سازی و تربیت دینی افراد، قابل پیشگیری است و گروهی با عوام فریبی و سفسطه آن را ترک اولائی کوچک و مسئله ای جزئی می نمایانند و با قیاس (مع الفارق)با عفو و گذشت بی دریغ امیرالمؤمنین ۷، که حتی از قاتل خویش گذشتند، با القای امید کاذب، تلاش بر جزئی بودن این نابهنجاری در قبال عفو و رحمت بیکران الهی وشفاعت و بخشش ائمه اطهار :دارند.
با در نظر گرفتن این مثال ساده، می توان به اهمیت بحث شیوه های مواجهه امیرالمؤمنین۷با هنجارها و ناهنجاریها پی برد. این که از میان راهکارهای پیشنهادی که به چند مورد آن اشاره شد، کدام راهکار، صحیح و مورد تأیید اسلام است . از آنجا که در بین ائمه معصومین :تنها امام علی ۷زمامداری کوتاه مدتی داشتند، شیوه ها و عملکردهای ایشان، الگوی عملی بسیار خوبی برای همه بشریت، خصوصا پیروان و شیعیان آن حضرت می باشد .

دستورات و اقدامات ایشان چراغ راهی روشن برای انسانهاست، حتی می تواند، به عنوان مبنا و اصول در علم جامعه شناسی و سیاست و علوم تربیتی قرار بگیرد. فیلسوفان مسلمانی که با بهرگیری از آموزه های اسلامی به مطالعه مباحث اجتماعی پرداخته اند، بسیار پیشرفته و موفق در این وادی عمل کردند . مانند فارابی، ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، ابن خلدون ، ملا صدرا که بر پایه اسلام مباحث جامعه شناسی را استخراج کرده و بابی نو در این زمینه برای دانشمندان این رشته گشوده اند .
ولی متأسفانه تحقیقات در حیطه این موضوع، هم از دیدگاه جامعه شناسی به وفور یافت می شود و هم از منظر دینی، ولی تا کنون با رویکرد میان رشته ای با مفاهیم جامعه شناسی و دینی، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است .
۱ـ کلیات
۱ـ۱ـ بیان مسئله تحقیق :
انسان موجودیست که فطرتا بصورت اجتماعی زندگی می کند؛ در این زندگی اجتماعی ، هر گروهی آداب و رسوم خاصی را برای ایجاد روابط با یکدیگر و انجام امور فردی و اجتماعی خود برگزیده اند و طبق آن رفتار می کنند، که به آن هنجار می گویند. مانند سلام و احوال پرسی ، آداب مهمان داری ، رسومات ازدواج و … . به بیانی دیگر هنجار یعنی «رفتار ، قاعده ، معیار یا میزانی که با آن عملکرد اجتماعی اشخاص در جامعه سنجیده می شود. هر رفتاری که با آن تطبیق داشته باشته باشد؛ بهنجار است و اگر نسبت به آن انحراف داشته باشد، نابهنجار نامیده می شود».از آن جا که هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی بطور مستقیم با مصالح و مفاسد اجتماعی در ارتباط است ، آشنائی و روش های برخورد با آنها می تواند، در ترویج فرهنگ دینی و اسلامی در جامعه مؤثر باشد . با توجه به این که کتاب نهج البلاغه بیانات امیرالمؤمنین ۷در زمانی است که آن حضرت به عنوان حاکم جامعه اسلامی زمام امور را به دست داشته اند و با هنجارها و ناهنجارهای جامعه ارتباط مستقیم داشته اند، نحوه مواجهه ایشان با این دو پدیده، می تواند به عنوان اصلی ترین و بهترین منبع در این باره مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد و به عنوان نظریه اسلامی- علوی، مطرح گردد .
۱ـ۲ـ ضرورت تحقیق
در هر جامعه و حکومتی ثبات اجتماعی و رعایت هنجارها، آرمان اصلی و هدف مهم دستگاه حاکم شمرده می شود. هر چند در جهان هیچ گروه یا جامعه ای نداریم، که همه افراد آن هنجارهای موجود در جامعه را بطور کامل عمل کنند و پایبند آن باشند، بلکه افرادی دانسته یا نادانسته از هنجارها تخطی می کنند و ناهنجاری ایجاد می کنند. در کشور ما هم امروزه بحث هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی و روش های برخورد با آن یکی از مباحث بسیار ضروری و مهم می باشد. تا کنون مکاتب غربی و مراکز دانشگاهی کتابها و مقالات متعددی در زمینه هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی و شیوه های برخورد با آن به نگارش در آوردند . اما این روشها با نگرش دینی و بر اساس متون غنی اسلامی کمتر مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است . با توجه به اینکه آموزه های غنی اسلام، مسائل مهم اجتماعی را در همه عرصه بیان کرده است ، لازم است این مباحث بصورت قالب های نوین امروزی استخراج وبه عنوان نظریه اسلامی، ارائه گردد.
۱ـ۳ـ اهداف تحقیق

1. 1. استخراج مباحث اساسی در مواجهه با هنجارها و نابهنجارهای اجتماعی ازمنظر نهج البلاغه

1. 1. تبیین دیدگاه اسلام در روابط اجتماعی

1. 1. ارائه تئوریک حضور دین در عرصه های اجتماعی

۱ـ۴ـ پیشینه تحقیق
نزدیک ترین کتابهایی که مرتبط با این موضوع نگارش شده است ، کتاب هنجارهای اخلاق اسلامی در حریم خصوصی فضای مجازی، نویسنده فهیمه سید سعادتی است، که با توجه به آیات و روایات اسلامی نکات اخلاقی مانند رعایت حقوق دیگران، پرهیز از آزار دیگران، رازداری، پایبندی به تعهدات و مسئولیت‌ها را بررسی کرده و با تعاملات افراد در فضای مجازی تطبیق داده است. این اثرفقط راهکارهایی را برای حفظ حریم‌های خصوصی در فضای مجازی ارائه می‌کند .کتاب دیگر، درآمدی بر مبانی ارزشها، نویسنده سید احمد رهنمائی است، که در آن مبانی وجود شناختی، معرفت شناختی و انسان شناختی ارزش‌های اسلامی مربوط به حوزه‌های اخلاقی، حقوقی و سیاسی تحلیل شده است. این کتاب فقط به ارزش های اسلامی پرداخته است و به شیوه هنجار سازی ارزش ها اشاره ای نداشته. پایانه نامه ای با عنوان هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی در نهج البلاغه توسط فردوس میریان نوشته شده، که در آن اشاره مختصری به هنجارها و ناهنجارها شده ولی به روش های برخورد پرداخته نشده است . همچنین سه مقاله از این پایان نامه استخراج شده با عنوان هنجارهای اجتماعی ار دیدگاه نهج البلاغه ، علل ناهنجاریها و روش های کنترل آن در نهج البلاغه ،عوامل تبدیل ارزشها به هنجارهای اجتماعی .
۱ـ۵ـ سؤالات تحقیق
سؤال اصلی:
روش امیرالمومنین ۷درمواجهه با هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی چگونه بوده؟
سؤالات فرعی:

1. 1. مهمترین رفتار تأثیر گذار در مواجهه با هنجارهای اجتماعی کدام است؟

1. 1. مهمترین رفتار تأثیر گذار در برخورد با ناهنجارهای اجتماعی کدام است؟

۱ـ۶ـ فرضیات تحقیق

1. 1. بهترین روش، در مواجهه با هنجارهای اجتماعی تقدیر و قدردانی شایسته است؛ که تشویق ، دعا و ارتقاء جایگاه اجتماعی، از آن جمله است.

1. 1. بهترین برخورد در مقابل نابهنجاریهای اجتماعی: کنترل درونی و بیرونی ناهنجاریها می باشد .

۱ـ۷ـ روش تحقیق
روش این تحقیق کتابخانه ای است و به صورت توصیفی ـ تحلیلی ارائه می شود .
۱ـ۸ـ ساختار تحقیق
در ابتدا به بررسی مفاهیم، از دیدگاه جامعه شناسی و علوم اجتماعی پرداخته و پس از بررسی نظرات اندیشمندان این رشته، مطالعه و فیش برداری مضامین مرتبط با آن، در نهج البلاغه و کلام امیرالمؤمنین ۷
انجام شد. سپس چینش مطالب و انسجام ساختار آن صورت گرفت و در نهایت با نتیجه گیری و ارائه الگوی رفتار علوی در مواجهه با هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی به پایان رسید.
۲ـ مفاهیم
۲-۱ مفهوم روش
در لغت : به معنای طرز، طریقه، قاعده و قانون، راه، شیوه و اسلوب می باشد .^[۱]
در اصطلاح : مجموعه ای از تلاش ها، فنون، مهارتها و وسایل و ابزاری هستند که وصول ما را به هدف مورد نظر ممکن و تسریع می کند . روش؛ خط مشی معقول و منظم ، جهت وصول به هدفی معین است ^[۲].
۲ـ۲ـ مفهوم روابط اجتماعی
روابط اجتماعی : ارتباط و وابستگی متقابل انسانها و جهت گیری رفتاری آنها است .^[۳]
رابطه اجتماعی^[۴] در ادبیات جامعه شناختی، برای بیان الگوی روابط متقابل اجتماعی میان دو یا چند نفر از انسان ها به کار می رود. این مفهوم ساده ترین واحد تحلیل جامعه شناسی است و حاوی ارتباط و آگاهی از رفتار احتمالی سایرین است . روابط اجتماعی تنوع بسیار دارد و در پرتو این روابط زمینه های مختلفی، مانند ارتباطات میان افراد، یا عضویت ، همکاری و مشارکت (در سطوح مختلف آن) در گروه ها، نهادها و سازمان های مختلف دارای اهداف اجتماعی، تفریحی، ورزشی، فرهنگی، خیریه، مذهبی و درمانی و …. را می توان تمیز داد ^[۵]
۲ـ۳ـ مفهوم هنجار
در لغت : راه و روش، طریق، طرز، قاعده و قانون^[۶]
هنجار در اصطلاح جامعه شناسی : قواعد رفتاری که رفتار مناسب در محدوده معینی از زمینه های اجتماعی را مشخص می کنند . هنجار یا نوع معینی از رفتار را تجویز می کند، یا آن را ممنوع می کند.^[۷] هنجار ممنوع، مشخص کننده چیزهایی است، که فرد مجاز به انجام آن نیست(نبایدهائی است که شخص نباید آن ها را انجام دهد). هنجار تجویز شده، چیزهایی را مشخص می کند، که فرد مجاز به انجام آن است (بایدهایی است که افراد ملزم به رعایت آن هستند) ^[۸].